مؤلف: مهندس محمّدحسن پیوندی ثانی
ناشر: انجمن خوردگی ایران
سال نشر: تابستان، 1398
قیمت: 70.000 تومان
سخن ناشر:
به نام خداوند جان‌آفرین
نقش و اهمّیّت پتروشیمی در ایران از زمان آغاز به کار پتروشیمی شیراز از اوائل دهة چهل خورشیدی و به‌دنبال آن تأسیس «شرکت ملّی صنایع پتروشیمی» روزبه‌روز رو به افزایش بوده‌است، به‌طوری‌که امروز پتروشیمی در بین صنایع مختلف کشور؛ حتّی در صنعت نفت جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده‌است.
انجمن خوردگی ایران از زمان تأسیس آن در سال 1372، بنا بر رسالتی که دارد، سعی نموده با برگزاری دوره‌های آموزشی، انتشار کتاب‌های فنّی و برگزاری کنگره‌های سالانه به ترویج علم خوردگی اقدام نماید، خدماتی که همچنان رو به گسترش است.
اگر چه فرآیندهای پالایش نفت و گاز تا حدی از روش‌های مشخّصِ مختصِ خود تبعیت می‌کند ولی در کل متالورژی و انتخاب مواد صنایع فوق مشابهت زیادی دارد، ولی متالورژی و انتخاب مواد واحدهای پتروشیمی، بسته به نوع محصول؛ از تنوّع بسیار گسترده‌ای برخوردار است. لذا در عمل در برخی از واحدهای پتروشیمی واپایش امر مهمّ خوردگی به کندوکاوهای ویژه‌ای نیاز دارد.
کتاب پیش رو تحت عنوان «نگرشی بر صنعت پتروشیمی» که به همّت آقای مهندس محمّدحسن پیوندی از مدیران کارای «شرکت ملّی صنایع پتروشیمی» به رشته تحریر درآمده، به‌رغم گستردگی فرآیندهای پتروشیمی؛ نگاه ویژه‌ای بر صنعت پتروشیمی دارد و مطالب مهمّی را به طیف وسیع مخاطبان آن، چه در صنعت و چه در بین دانشگاهیان؛ ارائه می‌دهد و گاه نگاه مخاطب را به نکاتی جلب می‌کند که اندیشیدن به آن، می‌تواند نظرها را به صنعت پتروشیمی متوجّه نماید تا با تمرکز بیشتر بر این صنعت نوپا؛ زمینة رشد آن را با نگرش جدید متحوّل نماید. «انجمن خوردگی ایران» در سال‌های شکوفایی پتروشیمی در ایران، ضمن همکاری‌های تنگاتنگی که با کارشناسان و مدیران این صنعت نوپا بر قرار نموده؛ آیندة روشنی بر گسترش همکاری‌های رو به جلو را پیش‌بینی می‌نماید و لذا مطالعة این کتاب را برای دانشجویان و کارشناسان صنعت مفید ارزیابی نموده و بدین‌وسیله از آقای مهندس پیوندی به‌عنوان مؤلّف آن تقدیر و تشکر نموده و توفیق ایشان را از خداوند منّان خواستار است.
پیشگفتار مؤلّف:
با احترام به قلم و مقام قلم و كسب اجازه از تمامی كسانی كه برای ما و نسل‌های بعد از خودشان نوشتند؛ بی‌مقدّمه این پیشگفتار را آغاز می‌كنم.
روزی در یكی از جلسه‌های شورای اتاق فكرِ مهندسانِ برجستة منتخبِ فرهنگستان علومِ مهندسی سؤالی مطرح بود كه چرا صاحبان صنایع از تازه فارغ‌التحصیلان راضی نیستند و این امر به‌ویژه بعد از خصوصی‌سازی كه دوره‌های آموزش و كارآموزی كلاسیك و استانداردی انجام نمی‌شود، بیشتر مشهود است. در این راستا بر این نكته گوشزد شد كه فارغ‌التحصیلان كارشناسی اصول و كلیّات صنعت را نمی‌شناسند و نكتة دیگر این بود كه آیا محتوای دروس در دورة كارشناسی باید تغییر یابد و یا نیاز به بازنگری دارد.
واضح بود كه شِكوة صاحبان صنایع از عدم آشنایی آن گروه از فارغ‌التحصیلان كه كار در صنایع را انتخاب می‌كنند مربوط به فرایندهای عملیّاتی و تجهیزات مختلف در مسیر فرایند در خطّ تولید است، درحالی‌كه حدّاقل از دیدِ رشتة مهندسی شیمی مسائل پیچیده‌ای كه بیشتر در طرّاحی تفصیلی كاربرد دارد مانند طرّاحی تجهیزات، ریاضیات پیشرفتة مهندسی، طرّاحی راكتور و در دروس مهندسی شیمی گنجانده شده و نه آنچه در طرّاحی اصولی كه بیشتر كاربردی است.
فكر كردن به این موضوع و گلایة صاحبان صنایع همراه شد و با تلفنی كه از كَلِگرِی كانادا دریافت كردم، مهندسی جوان از آن طرف خط خود را معرّفی كرد و گفت من دانشجوی شما در دانشكدة مهندسی شیمی و نفت دانشگاه صنعتی شریف بودم و فعلاً ماهانه 10.000 دلار حقوق می‌گیرم و آنچه برایم در مصاحبه‌ها مفید واقع شد محتوای كلاس صنعت پتروشیمیِ شما بود و خیلی راحت پذیرفته و مشغول به كار شدم. این دو انگیزه‌ای شد كه تجارب 35 سال كار در صنعت پتروشیمی را كه به‌صورت یك درسِ كاربردی در دانشكده‌های مهندسی شیمی به‌صورت استاد مدعو به دانشجویان عرضه كرده‌ام به رشتة تحریر درآورم تا مورد استفادة مخاطبان آن قرار گیرد.
تركیب و كنار هم قرار گرفتن آموخته‌های شیمیِ علوم، مهندسی شیمی و پتروشیمی و كارشناسی ارشد مدیریت اجرایی با آنچه در فرایند و عملیّات تولید به‌صورت عینی در حینِ اجرای پروژه‌های مختلف شامل انتخاب دانش فنّی تا برنامه‌ریزی و راه‌اندازی آموخته‌ام را به‌صورت مجموعة حاضر تهیّه و ارائه نمایم.
همان‌طور كه در فهرست مطالب ملاحظه می‌گردد ابتدا روند اجرای یك پروژة پتروشیمی از فكر و لزوم ایجادِ آن تا راه‌اندازی به‌طورخلاصه مرور گردیده و تلاش شده این امر با زبان و ادبیات ساده بیان شود.
در این راستا برخی سرفصل‌های بستة مهندسی و مفروضات آن توضیح داده می‌شود. همچنین رابطة بین شیمی علوم و مهندسی شیمی به عبارتی رابطة بین یك تفكّر بنیادی یعنی شیمی علوم و یك تفكّر مهارتی و هنرمندانه یعنی مهندسی شیمی برجسته می‌گردد. از طرف دیگر سایر مهارت‌های لازم برای نحوة تأمین مالی پروژه و یا نوع فراورده‌ها كه بیشتر در كشورهای در حال توسعه نیاز به دانش فنّی دارند نیز مطرح می‌گردد، ضمن اینكه برخی از سرفصل‌های حقوقی كه در قراردادها چه در حینِ اجرای پروژه و چه در راه‌اندازی و تولید و نیز تحویل و تحوّل كار تأثیرگذارند به‌طورخلاصه معرّفی گردیده‌اند تا مهندسان جوان بدانند كه مدیریت پروژه با خطّ تولید به مهارت‌های متفاوت نیاز دارد.
بخش‌هایی از نقش ترمودینامیك در صنعت پتروشیمی كه بیشتر بازآموزیِ نحوة عملكرد و ادارة تجهیزات دینامیك و استاتیك كه در مسیر فرایندند نیز در مطالب كتاب گنجانیده شده و فصلی در ارتباط با بازار محصول چه بازار داخلی و چه بازار صادراتی و همچنین آشنایی با مفاهیمی مانند ارزش فعلی و ارزش خالص فعلی در ارتباط با اقتصاد و دركِ اهمّیّت افزایش ارزش افزون و نیز مواردِ مربوط به سهمِ بازار و آشنایی با مفاهیمی مانند سهم در بازارِ هدف و برگشت خالص حاصل از صادرات به بازارهای مختلف و قیمت FOB و قیمت CFR نیز برای آشنایی تازه‌فارغ‌التحصیلان در فصل‌های مختلف كتاب خواهد آمد. نكته‌ای را كه باید یادآور شوم این است كه این مجموعه طبعاً برای تازه‌فارغ‌التحصیلان مهندسی شیمی و یا سایرینی كه به‌نحوی علاقه‌مند به آشنایی با مسائل اجرای یك پروژه هستند، تدوین شده و چه‌بسا برای پیشكسوتان و اساتید این رشته احتمالاً یا تكراری است و یا می‌تواند با سلیقه‌های مدیریتی آنها همساز نباشد و نقدهایی را به‌دنبال داشته باشد كه این امر می‌تواند راهنمای مؤلّف باشد.
لازم می‌دانم با یادآوری فضای خاصّ علمی دانشكدة نفت آبادانِ قبل از انقلاب و افتخار كار در كمیتة صنعت برنامة سوم توسعة كشور و بهره بردن از مدیریت وزارت نفت و صنعت پتروشیمی در آن مقطعِ خاص با حضور عالی‌جنابان مهندس بیژن زنگنه، مهندس محمّدرضا نعمت‌زاده و مهندس اكبر تركان، رُشدِ تفكّر توسعه در خود را مدیون این شرایط بدانم.
از جناب آقای دكتر ابراهیم حشمت‌دهكردی كه با انتشار این كتاب از طریق انتشارات انجمن خوردگی ایران موافقت نمودند، سپاسگزارم.
از جناب آقای دكتر ناصر گیوه‌چی كه این كتاب را مورد بازخوانی نهایی قرار دادند، تشكر می‌نمایم.
از استاد بزرگوار جناب آقای دکتر جعفر توفیقی وزیر اسبق علوم و آموزش عالی و ریاست عالی پژوهشگاه صنعت نفت بابت یادداشت بزرگوارانۀ ایشان در ابتدای کتاب سپاسگزارم.
از استاد ارجمند جناب آقای مهندس محمّدرضا نفری از كارشناسان مانای صنعت نفت در زمینة آب، فاضلاب و خوردگی كه تألیف و ترجمة بیش از 37 جلد كتاب فنّی/ كاربردی مرتبط به صنعت را در پروندة كاری خویش دارند، به‌دلیل رهنمودهای سازنده و نیز ویراستاری حرفه‌ای و دلسوزانة ایشان براساس واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی صمیمانه تقدیر و تشكر می‌كنم.
از سركار خانم مهندس فرناز علوی كه در تهیّة اسلایدها و مطالب ارزشمند در طول سال‌های همكاری در صنعت پتروشیمی همراهی نمودند، سپاسگزارم.
از سركار خانم زهرة قاسمی كه زحمت تنظیم متن و اصلاح اوّلیّة مطالب كتاب را قبول زحمت نمودند تشكر می‌كنم.
از سركار خانم ندا علائی كه در تدوین، صفحه‌آرایی و اعمال اصلاحات حرفه‌ای و ویرایش‌های مكرّر این كتاب سنگ‌تمام گذاشتند، سپاسگزارم.
اگرچه در تهیّه و تنظیم این کتاب تلاش وافر به‌عمل آمد ولی احتمالا با کمی و کاستی‌هایی مواجه خواهد بود، لذا از خوانندگان ارجمند درخواست می‌نمایم نقطه‌نظرهای اصلاحی خویش را گوشزد نمایند تا در چاپ بعدی نسبت به رفع آنها اقدام شود.
علاقمندان می‌توانند فهرست مطالب و صفحات ابتدائی کتاب را از قسمت پیوست (سمت راست همین مطلب) ملاحظه نمایند.
تلفن‌های انجمن خوردگی ایران: 8 ـ 88344287، داخلی 2، بخش انتشارات